9-րդ դասարան

«Հայոց պատմություն» առարկայի ծրագիր (9-րդ դասարան)

Բացատրագիր

«Հայոց պատմություն» առարկայի՝ միջնակարգ հանրակրթական դպրոցի 9-րդ դասարանի ծրագիրը կազմվել է՝ հիմք ընդունելով ՀՀ «Կրթության մասին» օենքը, «Հանրակրթության մասին» ՀՀ օրենքը, հանրակրթության պետական կրթակարգը, միջնակարգ կրթության պետական չափորոշիչը և «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրում իրականացվող ՀՀ ԿԳՆ փորձարարական և այլընտրանքային ծրագիրը:

9-րդ դասարանի «Հայոց պատմություն» առարկան ընդգրկում է Հայաստանի և հայ ժողովրդի պատմությունը առաջին հանրապետության ծննդից՝ 1918թվականից մինչև մեր օրերը:

Պատմությունը ժողովրդի հավաքական հիշողությունն է,նրա կենսագրությունը: Հայ ժողովուրդը աշխարհի հնագույն ժողովուրդներից է, որը պատմական ասպարեզ է իջել անհիշելի ժամանակներից և անցել զարգացման բարդ և դժվարին, կորուստներով և ձեռքբերումներով լի ճանապարհ: Շարունակելով իր պատմական ուղին՝ հայ ժողովուրդը հասել է մինչև մեր օրերը և որպես ազգ ոտք է դրել արդեն նոր հազարամյակ՝ իր ազատությամբ, պետականությամբ և այն զորացնելու վճռականությամբ:

Հայոց պատմությունը պարունակում է հայրենասիրություն և ազգային արժանապատիվ գոյություն: Հայոց պատմության իմացությունը հնարավորություն է տալիս ՀՀ ապագա քաղաքացուն ուսումնառության ընթացքում ձեռք բերած գիտելիքներն ու ճանաչողական հմտությունները, փորձը և անցյալի դասերը ծառայեցնել Հայաստանի հզորացմանը և բարգավաճմանը, պատկերացում կազմել համաշխարհային պատմության մեջ Հայաստանի և հայ ժողովրդի զբաղեցրած տեղի ու դերի մասին, զուգահեռներ անցկացնել հայ ու համաշխարհային քաղաքակրթության խաչմերուկում:

Հայոց պատմությունը համաշխարհային պատմության համատեքստում

Հայոց պատմությունը կազմում է համաշխարհային պատմության մի օղակը: Ուստի այն պետք է ուսումնասիրվի ընդհանուր պատմության հետ միասնության մեջ:

Այդ միասնությունը կարելի է ապահովել.

•  միևնույն դարաշրջանի պատմական դեպքերի ու երևույթների համաժամանակյա ուսուցման միջոցով
• ընդհանուր պատմական հասկացությունների և գաղափարների յուրացման միջոցով
• համաշխարհայն դեպքերի և իրադարձությունների միացյալ ուսումնասիրության միջոցով
• ներածական, ընդհանրացնող և ամփոփիչ կրկնությունների միջոցով:

Պատմական երկու դասընթացների կապն ու հիմնական գծերի համեմատումը հնարավորություն է ստեղծում ձևավորելու գիտելիքների ամբողջական համակարգ համաշխարհային պատմության վերաբերյալ, պարզելու մարդկության պատմության ընդհանուր կողմերը և առանձնահատկությունները, որոշելու մեր երկրի տեղն ու դերը համաշխարհային պատմության մեջ, նրա ավանդը մարդկային քաղաքակրթության ստեղծման և զարգացման գործում:

«Հայոց պատմություն» առարկայի ուսուցման նպատակները և խնդիրները

Նպատակները՝

• «Հայոց պատմություն» առարկայի դասավանդման գլխավոր նպատակը ազգային գիտակցությամբ օժտված, համակողմանի զարգացած, լիարժեք դաստիարակություն ստացած, ազգային և համամարդկային արժեքներով առաջնորդվող ազատ, գիտակից անհատի և քաղաքացու ձևավորումն է:

Խնդիրները՝

Վերը նշված նպատակին հասնելու համար անհարժեշտ է լուծել կրթադաստիարակչական մի շարք կարևոր խնդիրներ.

1. Սովորողներին տալ հնարավորություն ունենալ գիտելիքներ և պատկերացումներ հին, միջնադարի, նոր և նորագույն ժամանակների հայոց պատմության մասին, որոնց միջոցով կձևավորվի և կամրապնդվի ազատության, անկախության, պետականության ստեղծման և ամրապնդման համար պայքարին սեփական մասնակցությունը բերելու գաղափարը:
2. Գաղափար տալ հայ մշակույթի, քաղաքակրթության, նրա առանձնացման ու զարգացման օրինաչափությունների և առանձնահատկությունների վերաբերյալ:
3. Դաստիարակել հայրենասիրություն, ձևավորել հայրենիքի, պետության և քաղաքացու նկատմամբ արժանապատվություն և հպարտություն:
4. Հասնել այն բանին, որ իր ազգի հարուստ պատմական փորձով զինված Հայաստանի վաղվա քաղաքացին գիտակցի իր անմիջական մասնակցության անհրաժեշտությունը ազգային հիմնախնդիրների լուծման, անկախ պետականության կերտման, հայրենիքի բարգավաճման գործին:
5. Զարգացնել սովորողների ճանաչողական, տրամաբանական, ստեղծագործական մտածողությունը, հաղորդակցական, համագործակցային և ինքնուրույն գործունեության կարողություններն ու հմտությունները:
6. Ձևավորել պատմական դեպքերը, երևույթները համեմատելու, համադրելու, վերլուծելու, գնահատելու, ընդհանրացնելու կարողություններ:
7. Զարգացնել ուսումնառության ընթացքում սովորողների ստացած գիտելիքները և տեսական դրույթները պատմական կենդանի նյութի վրա կոնկրետացնելու, անցյալի ու ներկայի հասարակական-քաղաքական երևույթների վերլուծության ժամանակ կիրառելու կարողություններ և հմտություններ:

Բովանդակությունը

ՈւՍՈւՄՆԱԿԱՆ ԱՌԱՋԻՆ ՇՐՋԱՆ-/Սեպտեմբեր-Դեկտեմբեր/

1. Մուտքի դաս– Հայոց պատմության նորագույն շրջանի բովանդակությունը, առանձնահատկությունները.

2. Հայաստանի առաջին հանրապետությունը

• ՀՀ հռչակումը: Բաթումի պայմանագիրը
• Իշխանության մարմինների ստեղծումը
• Ազգային բանակի ստեղծումը
• Դիվանագիտական կապերի հաստատումը
• ՀՀ պետական խորհրդանիշները: Անկախ պետականության վերականգնման պատմական նշանակությունը
• ՀՀ հասարակական-քաղաքական կյանքը: 1920 թ. մայիսյան ապստամբությունը
• ՀՀ հարաբերությունները հարևան պետությունների հետ: Հայ-վրացական հարաբերությունները: Հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները
• Հայկական հարցը Փարիզի խաղաղության կոնֆերանսում: Սևրի պայմանագիրը
• 1920 թ. թուրք-հայկական պատերազմը: Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրը: ՀՀ անկումը
• ԱՄՓՈՓՈՒՄ

3. Խորհրդային Հայաստանը 1920-1945 թթ.

• Խորհրդային վարչակարգի հաստատումը
• Հայաստանի առաջին Սահմանադրությունը: Անդրկովկասյան Դաշնության և ԽՍՀՄ-ի ստեղծումը
• Խորհրդային Հայաստանի տարածքային պահանջները: 1921թ. Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերը
• Լոռու և Ջավախքի խնդիրը
• Նախիջևանի և Արցախի հիմնախնդիրները
• Զանգեզուրի հերոսամարտը:Գարեգին Նժդեհ
• Կոմունիստական կուսակցության մենիշխանությունը: Քաղաքական բռնությունները
• Հայ ժողովուրդը Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին
• Խորհրդային Հայաստանի մշակույթը: Հանրակրթական դպրոցը: Գիտությունը: Գրականությունը: Արվեստը
• ԱՄՓՈՓՈՒՄ

4. Խորհրդային Հայաստանը 1945-1991 թթ.

• Հասարակական-քաղաքական կյանքը: Քաղաքական բռնությունների նոր փուլը
• Անհատի պաշտամունքի դատապարտումը
• Խորհրդային Հայաստանը «լճացման տարիներին»
• Վերակառուցման քաղաքականությունը: Ղարաբաղյան ազատագրական շարժումը
• Ազատագրական շարժման վերելքը: Ժողովրդական շարժման խորացումը
• Պատերազմական գործողությունների սանձազերծումը Ադրբեջանի կողմից
• Խորհրդային Հայաստանի մշակույթը 1945-1991 թթ.(Կրթություն և գիտություն, գրականություն և արվեստ)
• ԱՄՓՈՓՈՒՄ

 5. Հայաստանի Հանրապետությունը 1991 թվականից մինչև մեր օրերը

• ՀՀ անկախության հռչակումը: Սահմանադրության ընդունումը
• Հայոց ազգային բանակը
• Հանրապետության տնտեսական քաղաքականությունը
• ՀՀ հասարակական-քաղաքական կյանքը
• ՀՀ մշակութային կյանքը
• Նորանկախ հանրապետության միջազգային ճանաչումը: Արտաքին քաղաքականությունը
• Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացը
• ԱՄՓՈՓՈՒՄ

6. Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը 1991 թվականից մինչև մեր օրերը.

• Անկախության հռչակումը և պետականության ձևավորումը
• Ադրբեջանա-ղարաբաղյան պատերազմի ծավալումը
• Շուշիի ազատագրումը: Պատերազմի հաղթական ավարտը
• ԼՂՀ-ի հիմնահարցը բանակցային փուլում
• Երկրի հասարակական-քաղաքական և մշակութային կյանքը
• ԱՄՓՈՓՈՒՄ

Կիսամյակի ամփոփում

ՈւՍՈւՄՆԱԿԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ՇՐՋԱՆ /ՃԱՄԲԱՐԱՅԻՆ ՀՈւՆՎԱՐ/ 

ՈւՍՈւՄՆԱԿԱՆ ԵՐՐՈՐԴ ՇՐՋԱՆ-ՆԱԽԱՔՆՆԱԿԱՆ ԿՐԿՆՈՒԹՅՈւՆ
/Փետրվար-Մայիս/
ՔՆՆԱԿԱՆ ԹԵՄԱՆԵՐ՝

ՄԱՍ Ա. Հնագույն և հին շրջան.

ԹԵՄԱ 1. Հայկական լեռնաշխարհ.

• Հայկական լեռնաշխարհը՝ հայերի հայրենիք /էջ 7-10/
• Լճերը: Գետերը /էջ 12-13/
• Պատմավարչական բաժանումը /էջ 15-17/

ԹԵՄԱ 2. Մեծ Հայքի Արտաշեսյան թագավորությունը: Արտաշես 1-ին.

• Հայկական թագավորությունների անկախացումը: Արտաշես 1-ինը և հայկական հողերի միավորումը /էջ 82-84/
• Արտաշես 1-ինի բարենորոգումները /էջ 87-89/

ԹԵՄԱ 3. Հայաստանը՝ աշխարհակալ տերություն: Տիգրան 2-րդ Մեծ.

• Տիգրան 2-րդի գահակալումը: Մեծ Հայքի ամբողջականության վերականգնումը /էջ 91-93/
• Տիգրան 2-րդ Մեծի տերության ստեղծումը /էջ 94-97/
• Հայկական աշխարհակալության ընդլայնումը /էջ 92-102/
• Տիգրան Մեծի տերությունը /էջ 104-110/

ԹԵՄԱ 4. Մեծ Հայքի թագավորությունը Արտավազդ 2-րդի օրոք.

• Կրասոսի արշավանքը /էջ 112/
• Անտոնիոսի արշավանքը /էջ 113-114/

ԹԵՄԱ 5. Մեծ Հայքի Արշակունյաց թագավորությունը 1-3-րդ դարերում.

• Տրդատ 3-րդի գահակալությունը /էջ 136-138/
• Պետական կառավարման համակարգը: Բանակը /էջ 131-137/

ԹԵՄԱ 6. Հին Հայաստանի մշակույթը.

• Հայկական մշակույթի ակունքները /էջ 155/
• Հայկական առասպելները /էջ 155-157/

ԹԵՄԱ 7. Հայոց նախաքրիստոնեական հավատքը: Գրավոր մշակույթը.

• Հայկական պետությունների դիցարանները /էջ 163-165/
• Գրավոր մշակույթը /էջ 167-169/ 

ԱՂԲՅՈւՐԸ՝ Հայոց պատմության դասագիրք, 6-րդ դասարան

ՄԱՍ Բ. Միջին շրջան.

ԹԵՄԱ 8. Ավատատիրության հաստատումը և Քրիստոնեության ընդունումը.

• Ավատատիրության ձևավորումը /էջ 6-8/
• Քրիստոնեության ընդունումը որպես պետական կրոն /էջ 11-13/

ԹԵՄԱ 9. Պետական կառավարման համակարգը.

• Թագավորը և արքունի գործակալությունները /էջ 8-10/

ԹԵՄԱ 10. Պայքար թագավորական իշխանության ամրապնդման համար.

• Տիրանի գահակալությունը /էջ 18/
• Արշակ 2-րդ /էջ 18-23/
• Պապ թագավոր /էջ 23-25/

ԹԵՄԱ 11. Վարդանանց պատերազմը.

• Հայ նախարարական համակարգը մարզպանական շրջանում /էջ 30-31/
• Պարսից գերիշխանության սաստկացումը: Արտաշատի ժողովը /էջ 31-32/
• Ապստամբության ծավալումը: Ավարայրի ճակատամարտը և դրա նշանակությունը /էջ 32-36/

ԹԵՄԱ 12. Մեսրոպ Մաշտոցը և Հայոց գրերի գյուտը.

• Մեսրոպ Մաշտոցի պատմական առաքելությունը և գործունեությունը /էջ 66-67/
• Հայոց գրերի գյուտը: Դպրոցը և թարգմանչական գործը /էջ 67-69/

ԹԵՄԱ 13. Հայաստանի Բագրատունյաց թագավորությունը.

• Հայաստանի անկախության վերականգնումը: Աշոտ 1-ին /էջ 84-88/
• Սմբատ 1-ինի պայքարը պետականության պահպանման համար /էջ 89-91/
• Արաբների դեմ պայքարի հաղթական ավարտը: Աշոտ 2-րդ Երկաթ /էջ 91-93/

ԹԵՄԱ 14. Կիլիկյան հայոց թագավորության վերականգնումը.

• Թագավորության հռչակումը /էջ 130-131/
• Լևոն 2-րդի քաղաքականությունը /էջ 131-132/

ԹԵՄԱ 15. Հայաստանը 16-րդ դարում և 17-րդ դարի 1-ին կեսին: Հայաստանի թուրք-պարսկական բաժանումը.

• Թուրք-պարսկական պատերազմները և Հայաստանը /էջ 167-168/
• 1555 թվականի Ամասիայի հաշտությունը և Հայաստանի թուրք-պարսկական բաժանումը /էջ 168-169/

ԱՂԲՅՈւՐԸ՝ Հայոց պատմության դասագիրք, 7-րդ դասարան

ՄԱՍ Գ. Նոր շրջան. 

ԹԵՄԱ 16. Ազատագրական պայքարը Արցախում և Սյունիքում.

• Զինված պայքարը Արցախում /էջ 12-16/
• Զինված պայքարը Սյունիքում /էջ 17-20/

ԹԵՄԱ 17. Արևելյան Հայաստանը 19-րդ դարի 1-ին կեսին.

• Վարչաքաղաքական կացությունը /էջ 29-30/

ԹԵՄԱ 18. Արևմտյան Հայաստանը 19-րդ դարի 1-ին կեսին.

• Վարչական բաժանումը /էջ 38-39/

ԹԵՄԱ 19. Ռուս-պարսկական պատերազմները.

• 1804-1813 թթ. ռուս-պարսկական պատերազմը: Գյուլիստանի հաշտությունը /էջ 30/
• 1826-1828 թթ. ռուս-պարսկական պատերազմը : Թուրքմենչայի պայմանագիրը /էջ 31-34/

ԹԵՄԱ 20. Հայկական հարցի միջազգայնացումը.

• Սան Ստեֆանոյի հաշտության պայմանագիրը և Հայկական հարցը /էջ 75-77/
• Հայկական հարցը Բեռլինի վեհաժողովում /էջ 77-79/

ԹԵՄԱ 21. Հայ ազգային կուսակցությունները.

• Արմենական կուսակցություն /էջ 83-84/
• Հնչակյան կուսակցություն /էջ 84-85/
• Հայ հեղափոխական դաշնակցություն /էջ 85-87/

ԹԵՄԱ 22. Հայոց Մեծ եղեռնը.

• Հայերի ցեղասպանության երիտթուրքական պետական ծրագիրը /էջ 122-123/
• Մեծ եղեռնը /էջ 123-126/
• Մեծ եղեռնի հետևանքները /էջ 126-128/

ԹԵՄԱ 23. Մայիսյան հերոսամարտերը.

• Սարդարապատի ճակատամարտը /էջ 148-149/
• Բաշ Ապարանի ճակատամարտը /էջ 149/
• Ղարաքիլիսայի հերոսամարտը: Մայիսյան հերոսամարտերի պատմական նշանակությունը /էջ 149-152/

ԱՂԲՅՈւՐԸ՝ Հայոց պատմության դասագիրք, 8-րդ դասարան

ՄԱՍ Դ. Նորագույն շրջան.

ԹԵՄԱ 24. Հայաստանի առաջին հանրապետության հռչակումը.

• ՀՀ հռչակումը /էջ 6-7/
• Բաթումի պայմանագիրը /էջ 7-8/
• Իշխանության մարմինների ձևավորումը /էջ 8-13/

ԹԵՄԱ 25. ՀՀ հարաբերությունները հարևան երկրների հետ: 1920 թ. թուրք-հայկական պատերազմը: ՀՀ անկումը.

• Հայ-վրացական և հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները /էջ 26-29/
• Թուրք-հայկական պատերազմը: Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրը /էջ 38-40/
• ՀՀ անկումը /էջ 40-42/

ԹԵՄԱ 26. Հայկական հարցը Փարիզի խաղաղության կոնֆերանսում: Սևրի պայմանագիրը.

• Հայկական պատվիրակությունները Փարիզի կոնֆերանսում /էջ 30-31/
• Սևրի պայմանագիրը /էջ 31-32/

ԹԵՄԱ 27. ՀՀ խորհրդայնացումը.

• Խորհրդային վարչակարգի հաստատումը: Իշխանության մարմինների ստեղծումը /էջ 44/
• Հայաստանի առաջին սահմանադրությունը: Անդրկովկասյան դաշնության և ԽՍՀՄ-ի կազմակերպումը /էջ 47-49/

ԹԵՄԱ 28. Հայրենական Մեծ պատերազմը և հայերը.

• Պատերազմի սկիզբը: Հայաստանը ֆաշիստական պլաններում /էջ 78-79/
• Հայ ժողովրդի զավակները ռազմի դաշտում /էջ 81-83/

ԹԵՄԱ 29. Արցախյան շարժումը.

• Ղարաբաղյան ազատագրական շարժումը /էջ 119-121/
• Ազատագրական շարժման վերելքը /էջ 123-125/
• Պատերազմական գործողությունների սանձազերծումը Ադրբեջանի կողմից /էջ 130-131/

ԹԵՄԱ 30. Հայաստանի 3-րդ հանրապետության կայացումը.

• ՀՀ ամրապնդման գործընթացը /էջ 144-147/
• Հասարակական-քաղաքական կյանքը /էջ 155-158/
• Միջազգային ճանաչումը: ՀՀ-ն և Եվրախորհուրդը /էջ 162-164/

ԱՂԲՅՈւՐԸ՝ Հայոց պատմության դասագիրք, 9-րդ դասարան

ՈւՍՈւՄՆԱԿԱՆ ՉՈՐՐՈՐԴ ՇՐՋԱՆ /ՃԱՄԲԱՐԱՅԻՆ ՀՈւՆԻՍ/